Voormalig voorzitter van het Militair Comité van de NAVO
Harald Kujat werd op 1 maart 1942 geboren in Mielke, West-Pruisen, als zoon van een landbouwer. Hij groeide op in de buurt van Hannover en studeerde af aan een avondschool in Kiel. Kujat heeft een algemene stafopleiding bij de luchtmacht en het NATO defensiecollege gevolgd.Hij trad in 1959 in dienst van de Bundeswehr en was persoonlijk assistent van de ministers van Defensie Helmut Schmidt en Georg Leber, en ambtenaar voor veiligheidsbeleid en -strategie in de bondskanselarij onder Helmut Schmidt en Helmut Kohl. Later wisselde hij herhaaldelijk tussen opdrachten bij de NAVO en bij het Bondsministerie van Defensie. Kujat was chef-staf en plaatsvervanger van de Duitse militaire vertegenwoordiger bij het Militair Comité van de NAVO op het NAVO-hoofdkwartier te Brussel, hoofd van de afdeling Militair Beleid bij de gezamenlijke staf van de strijdkrachten en hoofd van het IFOR-coördinatiecentrum (ICC) op het NAVO-hoofdkwartier (SHAPE) in België. In oktober 1996 werd hij adjunct-directeur van de internationale militaire staf op het NAVO-hoofdkwartier in Brussel, vervolgens hoofd van de planningsstaf van het Bondsministerie van Defensie en in 2000 inspecteur-generaal van de Duitse strijdkrachten. Van 2002 tot 2005 bekleedde Kujatals voorzitter van het Militair Comité van de NAVO het hoogste militaire ambt van de NAVO.
Een gesprek met hem over de oorzaken van de oorlog in Oekraïne, de westerse opvattingen en de wapenleveranties aan Oekraïne.
Mijnheer Kujat, de oorlog in Oekraïne is niet begonnen in maart 2022, ook al suggereren de vele Oekraïense vlaggen die dit opportunisme volgen van wel. De basis daarvoor werd in feite gelegd op 28/29 november 2013. Op dat moment kwamen de 28 EU-lidstaten bijeen in Vilnius, Litouwen. Brussel had zogenaamde associatieovereenkomsten voorbereid voor vier landen – Moldavië, Georgië, Armenië en Oekraïne. Om verschillende redenen heeft de toenmalige Oekraïense leiding de overeenkomst niet ondertekend. Het Westen was teleurgesteld en verontwaardigd, de Maidan, een regeringswisseling en een burgeroorlog volgden. Waarom worden deze achtergronden zo zelden vermeld?
Ik zie het keerpunt in de betrekkingen van het Westen met Rusland al in 2008. Op de NAVO-top in Boekarest probeerde de toenmalige Amerikaanse president Bush een uitnodiging van de NAVO-staatshoofden en regeringsleiders aan Oekraïne en Georgië om lid te worden van de NAVO erdoor te drukken. Dit is niet gelukt, maar in ieder geval werd beide staten het vooruitzicht op lidmaatschap beloofd. Vanuit Russisch oogpunt zou dit een verandering van het evenwicht in Europa betekenen en een schending van de Russische veiligheidsbelangen. De daaropvolgende nauwe militaire samenwerking tussen Oekraïne en de NAVO-landen heeft de Russische bezorgdheid uiteraard versterkt.
In 2015 werd de Russische taal uit het oosten van het land verbannen en werden in het oosten van het land geen autonome zones ingesteld, waartoe in Minsk II was opgeroepen. U hebt ooit gezegd: “De NAVO had vanaf het begin met Rusland moeten onderhandelen, omdat zij een strategisch partnerschap met Rusland heeft”. Ziet u dat vandaag de dag nog steeds zo?
Het is waar dat Oekraïne zich niet heeft gehouden aan de in het Minsk II-akkoord gedane toezegging om tegen eind 2015 via een grondwetswijziging meer autonomie te verlenen aan de gebieden met een overwegend Russischtalige bevolking. Duitsland en Frankrijk, de bemiddelaars van dit akkoord, hebben echter ook niets gedaan om Oekraïne hiertoe aan te sporen.
Waarom is dit niet tenminste na 2014/15 gebeurd?
Een goede vraag, maar een die ik niet kan beantwoorden. Zeker is in ieder geval dat dit een van de oorzaken is van de oorlog in Oekraïne. Want sindsdien hebben de vijandelijkheden in de regio geleid tot een groot aantal vluchtelingen en vele slachtoffers onder de Russischtalige bevolking in de Donbass.
Wij zien het conflict altijd vanuit ons Westers perspectief. Begrijpt u dat Rusland een neutraal Oekraïne wil en wat is het argument daartegen? Als we naar Cuba kijken, lijkt het natuurlijk om een bufferzone te houden tussen militaire machten?
Geen enkele staat kan aanspraak maken op een bufferzone op basis van het internationaal recht. Rusland wil om geostrategische redenen voorkomen dat Oekraïne lid wordt van de NAVO of een vliegdekschip van de Verenigde Staten wordt. Als je het op een strategisch nuchtere manier bekijkt, is dit een gevolg van de rivaliteit tussen de twee nucleair-strategische supermachten. Ik vond het opmerkelijk dat vóór het uitbreken van de Oekraïense oorlog westerse politici en ook de secretaris-generaal van de NAVO voortdurend benadrukten dat Oekraïne het recht heeft om als soevereine staat zelf over het NAVO-lidmaatschap te kunnen beslissen, hoewel het NAVO-verdrag bepaalt dat elk nieuw lid daartoe zonder uitzondering door alle lidstaten moet worden uitgenodigd. Bovendien moet een staat voldoen aan de voorwaarden van het NAVO-verdrag, wat in 2008 niet het geval was met Oekraïne en in de nabije toekomst ook niet zal veranderen.
Rusland heeft onlangs geavanceerde wapens ingezet waartegen het Oekraïense leger absoluut niet meer is opgewassen. Zijn wapenleveranties uit het Westen daarom op enigerlei wijze productief?
Wie wapens levert aan een strijdende partij, begeeft zich op glad ijs en aanvaardt het risico zelf een strijdende partij te worden. Westerse wapenleveranties hebben Oekraïne echter geholpen zich tegen de Russische aanval te verdedigen in stedelijke gebieden en steden waar de Russische strijdkrachten hun lange-afstandswapens en superieure gevechtskracht niet konden gebruiken. Daarom hebben zij, om een gevecht van huis tot huis met grote verliezen te vermijden, getracht de Oekraïense verdedigingswerken uit te schakelen met luchtaanvallen en artillerie. De fatale gevolgen zijn vele burgerslachtoffers en de verwoesting van steden. Intussen trekken de Russische troepen zich terug naar het oosten en zuidoosten van Oekraïne om de veroveringen van de regio’s met een overwegend Russischtalige bevolking te consolideren.
Hoe beoordeelt u het huidige gedrag van Duitsland ten opzichte van het verleden ? Wapenstilstand 1945, 2 + 4 Verdrag en de Vijandige Staten Clausule, zijn deze verdragen relevant in deze situatie?
Wij hebben alle reden om onze geschiedenis op te vatten als een herinnering om conflicten door onderhandelingen op te lossen en alles in het werk te stellen om oorlog voor ons land te voorkomen. Daarom vind ik het onverdraaglijk dat het Westen zich sinds het begin van de oorlog heeft beperkt tot wapenleveranties en sancties, terwijl vele mensen in Oekraïne hun leven of hun huis verliezen en het land nog steeds wordt verwoest. Vooral in een oorlog moet er intensief politiek worden bedreven om de oorlog te beëindigen en een politiek vormgegeven vrede tot stand te brengen. Oorlog mag de politiek niet vervangen. Deze fase van non-politiek gaat gepaard met onverantwoordelijke oorlogszuchtige uitspraken van veel politici en media over een vliegverbod boven Oekraïne, een “NAVO-vredesmacht” of de directe interventie van de NAVO als oorlogspartij. Hierbij wordt voorbijgegaan aan het feit dat een uitbreiding van de oorlog in de eerste plaats zou leiden tot een intensivering van de gevechten in Oekraïne, met onmetelijke gevolgen voor het land. Daarna zou de oorlog ook de landen bereiken die deelnemen aan de gevechten aan de zijde van Oekraïne.
Elke dag wordt er gespeculeerd over de mate waarin Rusland zal worden getroffen door de zogenaamde SWIFT-overeenkomst en de uitsluiting ervan. Zal het de Swift-overeenkomst niet blijvend devalueren? China, India en Rusland werken al aan een nieuw betalingssysteem. Dat is per slot van rekening meer dan de helft van de wereldbevolking. Wordt de beoordeling van de situatie in Duitsland bepaald door wishful thinking?
In ieder geval worden de kortetermijneffecten van sancties op de oorlog in Oekraïne grotendeels overschat, terwijl de langetermijneffecten op de economie van ons land en het welzijn van de bevolking worden onderschat of bewust genegeerd.
Wat zijn de gevolgen voor Duitsland als de crisis in Oekraïne niet in de komende maanden kan worden opgelost of niet wordt opgelost?
Het risico bestaat dat deze oorlog naadloos overgaat in een jarenlange guerrillaoorlog. Het gevolg zou een periode van instabiliteit op veiligheidsgebied voor Europa zijn en, in het ergste geval, zelfs een uitbreiding van het conflict. Voor Duitsland en voor Europa in zijn geheel zouden de militaire risico’s en de economische gevolgen ernstig zijn.
Kan het huidige gedrag van de NAVO coherent worden verklaard of ziet u daar tegenstrijdigheden in?
De Russische eisen voor veiligheidsgaranties waren gericht aan de Verenigde Staten en de NAVO. Degenen tot wie zij waren gericht moeten zich vandaag afvragen of zij al het mogelijke hebben gedaan om het verschrikkelijke lot van deze oorlog voor Oekraïne door onderhandelingen af te wenden. In plaats daarvan werd keer op keer te horen gegeven dat men de prijs die de agressor moet betalen voor zijn aanval, die in strijd is met het internationaal recht, moet verhogen door wapens te leveren. Men begreep natuurlijk niet dat hierdoor ook de bloedige tol van de Oekraïense strijdkrachten en de burgerbevolking tot onmetelijke hoogten zou stijgen.
Hoe ver zal Poetin gaan en wat is volgens u zijn hoogste prioriteit?Natuurlijk is het verlangen naar zelfbeschikking van Oekraïne gegrond. De vraag of we al dan niet bij de EU moeten horen. Maar het land is verdeeld over deze mening. Hoe beoordeel je dat? Kan het Westen, na acht jaar aarzelen, nog iets bijdragen aan oplossingen of zal Rusland deze kwestie nu alleen beslissen?
Ik hoop nog steeds dat oorlog niet de toekomst van Oekraïne zal bepalen. We hebben nu een militaire impasse die mogelijkheden opent voor onderhandelingen en een politieke oplossing. Of bilaterale onderhandelingen tussen Oekraïne en Rusland echter geschikt zijn om een stabiele internationale orde, een nieuwe Europese vredes- en stabiliteitsorde tot stand te brengen en Oekraïne een toekomst in vrede en veiligheid te garanderen, betwijfel ik ten zeerste. Zelfs en vooral in een oorlog moet de politiek handelen, zodat de Verenigde Staten en de NAVO-landen hiertoe worden opgeroepen. Gebeurt dit niet, dan zullen de huidige Oekraïens-Russische besprekingen zeer waarschijnlijk resulteren in een soort neutraliteit voor Oekraïne en een grotere autonomie voor de gebieden die overwegend door de Russischtalige bevolking worden bewoond – zij het, in tegenstelling tot het Minsk II-akkoord, niet binnen maar buiten Oekraïne. Als dit zou gebeuren, zouden alle verantwoordelijke politici zich moeten afvragen waarom zij niet in staat waren dit resultaat in de onderhandelingen vóór de oorlog te aanvaarden en het aldus te voorkomen.
Mr Kujat, hartelijk dank voor dit interview. A.T. L.
