Esterwegen: De Jehovah’s Getuigen werden onder het nationaalsocialisme vanaf april 1933 geleidelijk verboden als geloofsgemeenschap. Ze probeerden zichzelf te verdedigen en de aandacht te vestigen op het verbod op hun gemeenschap met grootschalige foldercampagnes, zoals bijna geen enkele andere illegale groepering in die tijd voor elkaar kreeg. Daarnaast werden er 20.000 protestbrieven en telegrammen naar de regering van het Reich gestuurd, ook vanuit het buitenland. Omdat Jehovah’s Getuigen weigerden de Hitlergroet te brengen, een eed aan de “Führer” af te leggen en in militaire dienst te gaan, werden ze onderworpen aan de ergste represailles. Ze verwierpen ook het door de staat voorgeschreven antisemitisme.Deze aspecten komen aan bod in de tentoonstelling “Vervolging en verzet van Jehovah’s Getuigen 1933 – 1945”. Deze werd geopend op zondag 26 januari 2025 om 15.00 uur ter gelegenheid van de herdenkingsdag voor de slachtoffers van het nationaal-socialisme in het Esterwegengedenkteken, Hinterm Busch 1.
In de concentratiekampen kregen Jehovah’s Getuigen, die vaak nog “Bijbelstudenten” werden genoemd (hun naam tot 1931), een speciaal hoekje. Ze hadden trouw kunnen zweren aan de nazistaat en zich zo uit de kampen kunnen bevrijden. Maar slechts weinigen deden dat. Aan het begin van de Tweede Wereldoorlog stond op gewetensbezwaren de doodstraf. 80 procent van de gewetensbezwaarden die door de rechtbanken veroordeeld werden, waren Jehovah’s Getuigen. De overgrote meerderheid van hen werd geëxecuteerd. Deze door de staat gesanctioneerde moord droeg ertoe bij dat het recht op gewetensbezwaren tegen militaire dienst in de grondwet van de Bondsrepubliek Duitsland werd vastgelegd.
Een aantal Jehovah’s Getuigen zat in de nationaalsocialistische tijd ook gevangen in de concentratie- en gevangenkampen in Emsland. Vooral in het concentratiekamp Esterwegen behoorden ze tot de groepen gevangenen die tussen 1934 en 1936 bijzonder wreed werden behandeld. De tentoonstelling bevat ook verwijzingen naar het concentratiekamp Esterwegen.
De tentoonstelling documenteert de geschiedenis van de vervolging en het verzet van Jehovah’s Getuigen met veel illustraties en bronnen. De tentoonstelling is gemaakt in samenwerking tussen curator Christoph Wilker en het Documentatiecentrum voor de geschiedenis van het nationaalsocialisme in München en was daar voor het eerst te zien in 2018/19, daarna op andere locaties als reizende tentoonstelling. In 2023 was de tentoonstelling te zien in het Red Ox Memorial in Halle/Saale en in het stadsgeschiedeniscentrum van Ingolstadt. De tentoonstelling is tot 22 april 2025 te zien in Esterwegen. De toegang is gratis.
Christoph Wilker biedt ook gratis rondleidingen door de tentoonstelling aan voor groepen en geïnteresseerden van 7 tot 9 maart 2025 (om 11.30 uur en 14.30 uur). Op 9 maart is er slechts één rondleiding om 11.30 uur. Aanmelden kan via: besucherdienst@gedenkstaette-esterwegen.de
