Silas Neumann, geboren in Duitsland, is een theatermaker die in Zwolle woont. In Zwolle voltooide hij de opleiding tot theaterdocent aan ArtEZ en vervolgens de Master Theaterpraktijk in Arnhem. In zijn theatervoorstellingen, podcasts en videokunst vertelt hij verhalen over dingen die in deze snelle tijden nauwelijks worden opgemerkt. Zijn podcasts stemmen to nadenken. De podcast HEIMAT NEUHOF vertelt het verhaal van de reis van Silas Neumanns grootmoeder. Evenals een vijfde van de Duitse bevolking moest zij van het huidige Polen naar Duitsland vluchten vanwege de snelle opmars van het Sovjetleger. Voor haar is het land dat zij verliet altijd het beloofde land gebleven, hoewel zij er zelden over sprak. De kwestie van het verlangen, maar ook de verschillende percepties van de oorlog staan op de voorgrond. Nu plant hij een theatervoorstelling over het niet-bestaande Europese dorp. Als het aan Siegfried Lammers, de voormalige burgemeester van Rhede, en zijn strijdmakkers had gelegen, zou dit dorp nu in de buurt van Rhede op de grens staan.
Mr Neumann, u plant in principe een toneelstuk over het niets. Nu zou je kunnen zeggen: zelfs de wijste woorden zijn uiteindelijk maar praatjes als ze niet tot daden leiden. Waarom is het belangrijk voor je om te laten zien wat had kunnen zijn? Wat wil je overbrengen op het publiek?
Geachte mevrouw Loose, Ik denk niet dat de voorstelling een voorstelling over het niets is. Het is een voorstelling over de verbeeldingskracht. En de verbeelding is de basis voor het theater. In die zin is het onderwerp uiterst geschikt voor het toneel. Maar u heeft natuurlijk gelijk dat er nu niets tastbaars te zien is op de grens tussen Bellingwolde en Rhede. Voor mij is het interessant om te laten zien hoe onze manier van denken in de afgelopen jaren verandert is. Het verhaal van het grensdorp dat er nooit kwam toont op kleinschalige manier het verloop van euroforie tot euroscepsis in de afgelopen twee decennia. Door in te zoomen op een kleinschalig project, kunnen we parallellen trekken met de grootschalige ontwikkeling.
Tegelijkertijd wil ik tonen dat er andere mogelijkheden zijn om met het grensland om te gaan. Het hoeft niet het einde van iets te zijn.
Als ik naar de opmerkingen van de heer Lammers luister, geloofde hij 20 jaar geleden in een gemeenschappelijk Europa. Is wat we vandaag zien nog verenigbaar met dat oude geloof? Engeland is al uit de EU gestapt, Polen en Hongarije overwegen hetzelfde te doen. De EU-regels lijken meer op een dictaat voor hen. In het ooit geplande Europese dorp was men van plan om verschillende rechtsvormen uit te proberen. Ook was het bedoeld als een proeftuin om het samenleven van twee landen te verkennen. Terugkijkend vraagt men zich af of deze ervaringen vandaag ontbreken?
Het is zeker zo dat in de afgelopen jaren over het algemeen veel meer scepsis ten opzichte van de Europese Unie ontstaan is. Inderdaad hoort men vaker dat mensen afstand tot Brussel voelen en zich eerder richting de natie-staat oriënteren. Ik denk dat de oorzaken hiervoor per land verschillend zijn.
Of de ervaringen die men bij het bouwen van een grensdorp opgedaan had de situatie verandert had, durf ik niet te zeggen. Ik denk dat de verandering vooral op een kleinschalig niveau zichtbaar geweest was. Er was een mogelijkheid om de buurman aan de andere kant van de grens te leren kennen.
Steeds meer bedrijven verlaten de EU, – Shell heeft onlangs aangekondigd dat het zijn vestiging van Nederland naar Engeland verhuist omdat het de CO2-belasting niet wil betalen. Nederland loopt daardoor miljarden mis. Natuurlijk kan men Shell vanuit milieuoogpunt bekritiseren, maar als men eerlijk is, zien we in Glasgow dat landen als China, Rusland en India niet eens naar de milieutop komen. Dat is tenslotte de halve wereld. Was er een idee om ook in dit dorp de economie te herdefiniëren op gebied van duurzaamheid?
Er waren plannen om het grensdorp zelfvoorzienend te maken. Als je bedenkt dat deze plannen 20 jaar geleden gemaakt zijn, dan is dat best wel innovatief. Hierbij moesten verschillende technieken te pas komen. Er werd zowel over zonne-energie, als ook over windenergie en aardwarmte gesproken.
Misschien had het dorp een voorloper kunnen zijn op het gebied van duurzaamheid.
Ik vind het vooral fascinerend dat men van plan was om dit gemeenschappelijk te verwezenlijken. Deze gedachte lijkt nu ver weg, als je naar de reacties kijkt die de windmolens aan weerzijde van de grens los maken.
U heeft de plannen van het Europese dorp gelezen. Denktu dat de opgedane ervaring het verhaal zou hebben veranderd of verbeterd? Stelt u de vraag over de werkelijke staat en wat ooit gepland was? Of is dat niet eens aan de orde?
De vergelijking met wat er nu is, maken de plannen van toen voor mij pas interessant. Het perspectief op het grensland nu lijkt compleet anders dan toen. Dat heeft natuurlijk ook met de pandemie te maken, die op nationaal niveau bestreden wordt.
Ik denk dat de opgedane ervaringen van toen binnen de regio zeker voor zichtbare verandering gezorgd hadden. Ook al was het project minder prestigieus geworden dan gepland, had het een stap naar de buurman toe kunnen zijn. En dat had tot samenwerkingen op verschillende vlakken kunnen leiden. Maar misschien kan dat ook zonder dorp nog steeds.
Mijnheer Neumann, los daarvan werkt u ook met het Na de Dam Theater, zijn er nog andere nieuwe projecten van u?
Theater Na de Dam is een theaterinitiatief dat ervoor zorgt dat er in Theaters in Nederland het herdenken van de Tweede Wereldoorlog en zijn gevolgen actief uitgevoerd wordt. Als Duitser in Nederland vind ik het van belang dat dit gedaan wordt. Het is een ijkpunt in de geschiedenis.
Verder ben ik op dit moment ermee bezig een audio-tour voor het Puppet-festival Meppel te ontwikkelen en een Installatie voor de Kunst-Bienale Open Art in Oerebro te bouwen.
Dank u voor het interview. A.T.L
